Hội chứng cushing về phương diện nguyên nhân gây bệnh

U tuyến yên tiết nhiều ACTH được gọi là bệnh Cushing, chiếm 80% trong số những nguyên nhân của HC Cushing, thường gặp ở nữ nhiều hơn nam (tỉ lệ 5:1). Trong đó 90% là adenoma tuyến yên, thường là các microadenoma (kích thước u < 10 mm)[3]. ACTH tăng cao cả ngày lẫn đêm và từng đợt nên hai tuyến thượng thận tăng sản phì đại.

1. Định nghĩa hội chứng Cushing

Là tình trạng cơ thể dư thừa cortisol mạn tính. Dù là nguyên nhân gì, hội chứng Cushing nội sinh đều do tăng sản xuất cortisol từ tuyến thượng thận. Tần suất bệnh ở nữ cao hơn nam.

Đây là một rối loạn đa cơ quan đưa đến nhiều biến chứng, bao gồm đái tháo đường và tăng huyết áp. Chẩn đoán chính xác là điều cần thiết để khởi trị thích hợp.

2. Nguyên nhân

2.1 Nguyên nhân ngoại sinh

Sử dụng glucocorticoid kéo dài. Đây là nguyên nhân thường gặp nhất của HC Cushing, do điều trị gây ra.

2.2 Nguyên nhân nội sinh

– Hội chứng Cushing phụ thuộc ACTH chiếm 80% căn nguyên của hội chứng Cushing nội sinh, do tăng tiết ACTH kéo dài làm tăng sản vùng bó và lưới của vỏ thượng thận gây tiết nhiều cortisol, androgens và DOC:

· Bệnh Cushing:

U tuyến yên tiết nhiều ACTH được gọi là bệnh Cushing, chiếm 80% trong số những nguyên nhân của HC Cushing, thường gặp ở nữ nhiều hơn nam (tỉ lệ 5:1). Trong đó 90% là adenoma tuyến yên, thường là các microadenoma (kích thước u < 10 mm)[3]. ACTH tăng cao cả ngày lẫn đêm và từng đợt nên hai tuyến thượng thận tăng sản phì đại.

· U tiết ACTH lạc chỗ: chiếm 10% trong số bệnh nhân hội chứng Cushing phụ thuộc ACTH. Sản xuất quá nhiều ACTH từ một khối u không phải tuyến yên, có nhiều bệnh nhân không có triệu chứng điển hình tăng tiết quá mức GC. Thường thấy là những u ở lồng ngực: ung thư phế quản phổi và ung thư phổi tế bào nhỏ chiếm đến 50% các trường hợp. Tiên lượng rất xấu, Nhóm nguyên nhân này hay gặp ở nam, nhiều nhất vào tuổi 40-60.

-Hội chứng Cushinh không phụ thuộc ACTH chiếm 10% hội chứng Cushing nội sinh

Tuyến thượng thận có khối u hoặc tăng sản thượng thận dạng nốt. Cortisol được tiết nhiều ức chế ACTH.

· U tuyến thượng thận một bên: adenoma lành tính (60%) hoặc carcinoma (40%).

· Tăng sản vỏ thượng thận hai bên do tăng tiết kéo dài ACTH nhưng không phụ thuộc ACTH [1,4].

ACTH được tăng tiết kéo dài làm tuyến thượng thận lớn dạng nốt. Những nốt khu trú dễ bị lầm là adenoma tuyến thượng thận dẫn đến mổ cắt u một bên không cần thiết. Vài kiểu tăng sản tuyến dạng nốt đã được mô tả:

Loạn sản tuyến thượng thận dạng nốt to: do điều hòa sản xuất cortisol lạc hướng. Trình diện của các thụ thể hormone lạc chỗ/ bất thường tại vỏ thượng thận  khiến điều hòa sản xuất cortisol tăng và tuyết thượng thận  tăng trưởng. Tuyến thượng thận có thụ thể với GIP, nên khi GIP tăng sinh lý sau ăn thì cortisol cũng được tăng tiết. Đây là HC Cushing phụ thuộc bữa ăn. Còn thấy tình trạng tương tự đối với hormone vasopressin, đồng vận beta giao cảm, human chorionic gonadotropin-LH, serotonin, angiotensin II và leptin

Loạn sản dạng nốt nhỏ nhiễm sắc tố nguyên phát: đây là khiếm khuyết mang tính gia đình ở trẻ em và người trẻ, di truyền trội theo nhiễm sắc thể thường. Rối loạn này có thể đi kèm với những bất thường như u nhày (myxomas) ở tim- dưới da- vú, đốm sắc tố trên da, tăng hoạt nội tiết, to đầu chi, dậy thì sớm, các u tế bào schwan (schwanomas) – được gọi là phức hợp Carney . Tuyến thượng thận  thường nhỏ/bình thường, có nhiều nốt màu đen và nâu kèm theo teo vỏ thượng thận bên trong nốt.

Hội chứng McCune-Albright: do những đột biến trong GNAS-1 (guanine nucleotide binding protein alpha stimulating activity polypeptide 1), kích hoạt tuyến thượng thận tăng sản dạng nốt. Trên lâm sàng có thể kèm đốm sắc tố màu café sữa, dậy thì sớm.

Copy ghi nguồn: https://europemedpharma.com

Link bài viết: Hội chứng cushing về phương diện nguyên nhân gây bệnh